9مهرماه، به عنوان روز سالمندان نامگذاری شده است تا گامی در راستای تکریم این پدران و مادران برداشته شود.
دوران سالمندی همانند دوران کودکی یا جوانی، یکی از مراحل زندگی است با این تفاوت که دوران کودک و جوانی، سرشار از انرژی و تلاش، ولی دوران سالمندی، همراه با تحلیل قوا و کاهش میزان فعالیت‌های فیزیکی است.
تا قبل از قرن ۲۱ میلادی، میانگین عمر، بسیار پایین بود. اما بهبود وضع تغذیه و پیشرفت‌های چشمگیر پزشکی و ارتقای سطح بهداشت، سبب افزایش میانگین عمر شده است.
وجود شمار روز افزون سالمندان در اکثر کشورها موجب شده که مقامات دولتی و برنامه‌ریزان اجتماعی، توجه بیشتری به این مسأله بکنند و به وضع مقررات تأمین اجتماعی مطلوب‌تر آنان همت گمارند.
همچنین با وجود کمک‌های مالی فرزندان به ویژه در کشورهای آسیایی، باز هم اتکای سالخوردگان به تأمین اجتماعی بسیار است و از این رو باز هم حمایت‌های مادی و معنوی دولت‌ها را در این زمینه طلب می‌کند.
اگر چه در پرتو تحولات ناشی از انقلاب و به دلیل آداب و رسوم فرهنگی در جامعه ما، کهنسالان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند، اما این بدان معنا نیست که هیچ سالمندی از محیط گرم خانواده‌اش محروم نمی‌ماند.
زیرا همه ساله، بر شمار سالخوردگانی که به آسایشگاه‌های سالمندان، در سراسر کشور مراجعه می‌کنند، یا از سوی اطرافیانشان به آنجا سپرده می‌شوند، افزوده می‌شود.
با این حال، به حکم الهی و فطری و سنت اجتماعی، فرزندان باید حرمت پدر و مادر خود را حفظ و به ایشان احسان کنند.

10 مهر روز جهانی سالمند

 پیران مایه خیر و برکت زندگی بوده و وجودشان در میان جمع و خانواده »
«. همچون پیامبري در میان امت است.

(حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله)

پیري کاهش قواي روانی و جسمی است که در اثر گذشت زمان روي می دهد .تعریف پیري در کشورهاي
مختلف با توجه به شرایط فرهنگی متفاوت است. در ایران سن پیري تعریف نشده است ولی اگر شروع دوره
پیري را زمان بازنشستگی کامل از خدمت محسوب کنیم طبق قانون تأمین اجتماعی سن پیري براي مردان 60
سالگی و براي زنان 55 سالگی می باشد و طبق قانون استخدام کشوري سن بازنشستگی براي مردان و زنان 65
سالگی است.

نیازهاي سالمندان 

امروزه دوران پس از 60 سالگی را که اصطلاحا دوران بازنشستگی نامیده می شود، دورانی نیست که فقط به
انتظار مرگ سپري شود. بلکه همانگونه که جامعه شناسان گفته اند این مرحله از عمر، دوران سوم زندگی
است. در جامعه ما افراد به طور متوسط تا 80 سالگی امید به زندگی دارند.
نیازهاي سالمندان را در گروه هاي چهارگانه بالا می توان به شرح
زیر تقسیم بندي کرد:
احتیاجات عاطفی 
احتیاجات معیشتی 
احتیاج به تفریح 
احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی 
امنیت

احتیاجات عاطفی 

احتیاجات عاطفی همواره وجود داشته و به همان ترتیبی که سن افراد بالاتر می رود ، نیازها نیز افزایش می یابد.
در گذشته توجه فرزندان به پدر و مادرها و اصولا افراد جوان تر نسبت به مسن ترها، بیشتر بود و اخلاق و
رسوم حکم می کرد که به سالمندان بیشترین احترام گذاشته شود. اما امروزه که غالب سالمندان به تنهایی در
خانه خود به سر می برند، هر قدر هم که وضع زندگی آنها خوب باشد، از توجه عاطفی دیگران و اقدامات
جامعه بی نیاز نیستند .

احتیاجات معیشتی

احتیاجات معیشتی شامل خوراك ، پوشاك ، مسکن و بهداشت می شود .غذاي سالمند باید سبک، قابل هضم
و شامل احتیاج به تفریح . سالمندان با توجه به شرایط سنی و عدم اشتغال جدي، احتیاج به وقت گذرانی پر بار و
سالم به اقتضاي شرایط جسمی خود را دارند.
سالمندان فاقد منابع مجدد دوستی هستند ، زیرا اکثر آنها کار نمی کنند و موقعیت ایجاد روابط دوستانه در
فضاي کار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نیز به نوعی از دست داده اند. این مسئله تنهایی آنها را
افزایش می دهد.
بهترین تفریحات پیشنهادي براي سالمندان ( با توجه به سواد و روحیات خاص هر فرد ) شامل مطالعه کتاب و
روزنامه ، گشت و گذار در فضاي سبز، معاشرت و گفتگو با دوستان ، تماشاي فیلم ، خرید از بوفه ، نشستن
روي نیمکت و تماشاي خیابان و عبور و مرور مردم ، و بخصوص تماشاي کودکان هنگام بازي و شنیدن
موسیقی می باشد. در ضمن ترتیب دادن برنامه هاي فوق العاده مثل مراسم عبادي ، جشن و کنسرت ، بازي هاي
سبک تأثیر بسیار خوبی در روحیه سالمند دارد و احساس یکنواختی روزها را از بین می برد.
احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی

افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می کنند و علاوه بر آن دچار ناراحتی هاي
جسمانی نیز هستند. بعضی از آنها بیش از یک بار در ماه تماس دیگري با فرزندان خود ندارند و تمام روابط و
گفتگوي آنها در صحبت هاي چند دقیقه اي براي مثال با پستچی و مغازه دار خلاصه می شود . از این رو
ضروري است که محیط مناسب و بهتري براي زندگی آنها مهیا شود تا افسردگی هاي ناشی از تنهایی کاهش
یابد. سالمندانی که علیرغم سن بالا در فعالیت هاي اجتماعی حضور دارند و از روابط اجتماعی نسبتا خوبی
برخوردارند، به بیماري هاي مختلف به ویژه بیماري هاي روانی کمتر دچار می شوند.
سالمندان از احساس بطالت و بیکاري و برکنار ماندن از زندگی اجتماعی رنج می برند . براي رفع این احساسات
باید برنامه هاي جمعی براي سالمندان در نظر گرفت ، مثلاً سالمندان با هم به مطالعه روزنامه و مجله بپردازند ،
به گردش ها و سفرهاي کوتاه دسته جمعی بروند و مورد مشورت قرار گیرند.
مسئله مهم دیگر ، کار است. کار سبک بهترین وسیله براي گذراندن عمر در کهنسالی می باشد . کار نه تنها
پاسخگویی به یک نیاز واقعی در ارتباط با سالمندان است بلکه با مدیریت صحیح ، نتایج کار سالمندان می تواند
پاسخگوي قسمت هاي زیادي از نیازهاي جامعه باشد. 

امنیت

سالمند احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد و باید در طراحی فضاهاي مرتبط با سالمند این مسئله مورد توجه
قرار گیرد. سالمند باید مطمئن گردد که در موقع ضرورت به کمکش خواهند شتافت و یا در موقع بیماري
سریع معالجه خواهد شد و در فضایی که پا می گذارد آرامش دارد و مورد آزار قرار نخواهد گرفت.
بیماري هاي شایع در سالمندان

با گذشت سن و رسیدن به پیري و ضعف هاي ناشی از آن ، بستر بروز بسیاري بیماري هاي جسمی و روحی
براي سالمندان مهیا می گردد که عبارت اند از:
پوکی استخوان

از جمله بیماري هاي شایع در سالمندان است و خطر شکستگی ستون فقرات به علت فشار و سایر شکستگی هاي
متعاقب ضربه خوردن را افزایش می دهد. در کهولت، درمان شکستگی و جوش خوردن بین استخوان هاي
شکسته به کندي صورت می گیرد
تصلب شرائین

با گذشت عمر، رسوب هاي ناشی از مصرف چربی ، نمک و قند در عروق باعث تصلب شرائین می گردد
که در سالمندان بسیار شایع است.
یائسگی

در زنان سالمند مسئله یائسگی بعد از 50 الی 55 سالگی اتفاق می افتد که البته عنوان بیماري را نمی توان به آن
اطلاق کرد ولی این پدیده باعث تغییرات هورمونی در زنان سالمند می گردد که خود تبعاتی در چهره آنان
خواهد داشت و با نگرانی هاي روحی همراه می شود.
افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می کنند و علاوه بر آن دچار ناراحتی هاي
جسمانی نیز هستند. بعضی از آنها بیش از یک بار در ماه تماس دیگري با فرزندان خود ندارند و تمام روابط و
گفتگوي آنها در صحبت هاي چند دقیقه اي براي مثال با پستچی و مغازه دار خلاصه می شود . از این رو
ضروري است که محیط مناسب و بهتري براي زندگی آنها مهیا شود تا افسردگی هاي ناشی از تنهایی کاهش
یابد.

استعمال دخانیات و مواد مخدر

این موارد در سالمندان بیشتر شیوع دارد. به طور کلی افزایش مصرف مواد مخدر و دخانیات با افزایش سن
نسبت مستقیم دارد.
کمبود کلسیم و ویتامین " د " این بیماري ها نزد افراد سالمند بسیار شایع است.
آلزایمر یا اضمحلال مغزي

این بیماري فقط در افراد مسن شایع است. مطالعه ، تحرك بدنی و وضعیت مناسب روحی باعث عدم ابتلا و یا به
تأخیر افتادن در ابتلا به این بیماري می گردد.
پارکینسون

این عارضه با لرزش اندام هاي حرکتی ( دست و پا و گردن ) همراه است و به علت اضمحلال اعصاب مربوطه
روي می دهد که علت عمده آن گذشت عمر و کهولت می باشد.
کاهش قدرت بدنی و عمل عضلات

با افزایش سن از تعداد رشته هاي عضلات ، قدرت و سرعت انقباضی سلول هاي عضلانی کاسته می شود. نرمی
و انعطاف بافت ها نیز کم می شود و نهایتاً قدرت ذخیره بدن کاهش می یابد. فعالیت هاي جسمی مناسب و
آموزش هاي اصولی می تواند منجر به بهبودي قدرت و سرعت عضلات شوند و بر کارآیی فرد اثرات مثبت به
جاي گذارند. معهذا به علت پایین بودن توان ذخیره بدن، برنامه هاي فعال سازي سالمندان باید دقیق و حساب
شده باشند.
سوء تغذیه

با افزایش سن ، ترشح معده کمتر می شود و پوشش دستگاه گوارشی تحلیل می رود .با این وجود قدرت
جذب مواد غذایی تا حدي کاهش پیدا می کند. یبوست با افزایش سن شیوع بیشتري می یابد. انزوا و افسردگی
با کاهش اشتها خطر کمبود مواد غذایی در سالمندان را بیشتر می کند.
افزایش فعالیت هاي جسمی بخصوص پیاده روي ، علاوه بر کند کردن روند بیماري ها ، در روحیه سالمندان
نیز بسیار مؤثر خواهد بود و مصرف مواد غذایی شامل کلسیم و ویتامین ها نیز باعث افزایش سلامتی سالمندان
می گردد.

برخی احساسات مشترك سالمندان

1احساس غم و اندوه به خاطر عدم توجه فرزندان و اطرافیان که عمري براي رفاه آنان تلاش کرده اند. –
2احساس تنهایی به علت طرد شدن. –
3احساس یأس و ناامیدي. –
4احساس اضطراب و نگرانی. –
5احساس هرز رفتن و بیهوده بودن. –
6احساس سر بار بودن. –
جدي ترین خطري که فرد سالمند را تهدید می کند در انزوا قرار گرفتن او از سوي اطرافیان است. در این
حالت شخص امکان ارتباط صمیمی و نزدیک با دیگران را از دست می دهد. تنهایی موجب می گردد فرد
سالمند به تدریج دچار مشکلات روانی شود، لذا درك احساسات و انتظارات سالمندان از اطرافیان و تصحیح
ارتباط افراد خانواده با آنها در فرایند بهداشت روانی آنها بسیار مهم است
جدي ترین خطري که فرد سالمند را تهدید می کند در انزوا قرار گرفتن او از سوي اطرافیان است. در این
حالت شخص امکان ارتباط صمیمی و نزدیک با دیگران را از دست می دهد. تنهایی موجب می گردد فرد
سالمند به تدریج دچار مشکلات روانی شود، لذا درك احساسات و انتظارات سالمندان از اطرافیان و تصحیح
ارتباط افراد خانواده با آنها در فرایند بهداشت روانی آنها بسیار مهم است .سالمندان به اندازه اي که
دیگران به آنها به عنوان پیر و از کار افتاده نگاه می کنند خود را ضعیف و نا توان احساس
نمی کنند .چنانکه در یک خانواده گرم و مهربان اغلب سالمندان بسیار راحت ، آرام، مقاوم و
با نشاط روزگار می گذرانند در نتیجه این افراد حوصله نگهداري نوه ها را با همه شیطنت
هایشان دارند.
سالمندان به دلیل بازنشستگی و دوري از فرزندان، نیاز به ارتباط و توجه عاطفی بیشتري را در خود احساس می
کنند که این نیاز باید مورد توجه قرار گیرد و ارضا شود.
برنامه ریزي صحیح و استفاده از وجود سالمندان و تجربیات آنها، هم تنهایی آنان را برطرف می کند و
احساس هرز و پوچ بودن را در آنها از بین می برد و هم منبعی مفید و ارزشمند از معلومات و تجربیات را در
اختیار جوانان نسل بعد قرار می دهد.
زن یا مردي که خود را زمانی صاحب قدرت و نفوذ می دانست به یکباره خود را تنها و بدون قدرت می یابد
و این ناراحتی گاهی به حوادثی نامناسب می انجامد و موجب ناراحتی روانی سالمند می گردد.

ویژگی هاي دوران سالمندي

دوران سالمندي که ما آن را سنین بالاي 60 سالگی تعریف می کنیم ، داراي برخی ویژگی
هاي جسمی ، اجتماعی و روانی است:
1. یکی از این ویژگی ها کاهش نسبی قواي جسمی است به طوري که با بالا رفتن سن ، نیروهاي جسمی
فرد به نسبت رو به کاهش می گذارد.
و دور شدن از موقعیت هاي شغلی گذشته است که کاهش مسئولیت هاي « بازنشستگی » 2. ویژگی دیگر
مرتبط با شغل و در نتیجه کاهش ارتباطات اجتماعی فرد را به همراه دارد.
3. از دیگر ویژگی ها تنهایی یا احساس تنهایی است. به خصوص در مواردي که شخص شاهد از دست
دادن یکی از دوستان ، بستگان و هم سن و سالان و افراد همدوره خویش است ، لذا هر روز بیش از
پیش احساس تنهایی به او دست می دهد.
پذیرش شرایط دوره سالمندي در بین افراد مختلف و با فرهنگ هاي گوناگون متفاوت است ، برخی به مرور از
مشارکت در زندگی اجتماعی کناره می گیرند و در مقابل ، جامعه نیز آنها را به کنار می زند به طوري که
ممکن است دچار نوعی احساس بیهودگی و افسردگی شوند. برخی با نقش هاي جدیدي که مطابق با وضعیت
آنهاست این دوره را به دوره اي نسبتاً فعال و رضایت بخش بدل می سازند.
برنامه ریزي صحیح و استفاده از وجود سالمندان و تجربیات آنها، هم تنهایی آنان را برطرف می کند و
احساس هرز و پوچ بودن را در آنها از بین می برد و هم منبعی مفید و ارزشمند از معلومات و تجربیات را در
اختیار جوانان نسل بعد قرار می دهد.
در هر حال علاوه بر خصوصیات فردي ، شرایط اجتماعی و به ویژه شرایط خانوادگی شخص سالمند هم بسیار
مهم است .شرایط مناسب خانواده و جامعه می تواند شخص را به سوي پذیرش وضعیت جدید سوق دهد و
شرایط نامناسب خانواده و جامعه می تواند او را منزوي و تنها کند.
به علاوه میزان سلامت جسمی شخص سالمند در این مرحله از زندگی ، عاملی مهم در وضعیت زندگی
اجتماعی اوست ، چرا که براي هر نوع مشارکت اجتماعی در مورد سالمندان ، ابتدا میزان سلامت آنها مطرح می
باشد. 

اثرات فردي کهولت

انزوا، تنهایی، احساس هرز رفتن ، ناامیدي ، ناامنی، اضطراب، احساس سربار بودن ، اثرات ناشی از کهولت بر
سالمند است. که در نتیجه استفاده از مسکن ها ، آرامبخش ها و( در کشورهاي خارجی مشروبات الکلی) را در
این گروه سنی به شدت رواج داده است. بیماري روانی مثل افسردگی از جمله اثرات سوئی است که کهولت
براي سالمند به ارمغان می آورد. تنهایی روي تهیه غذا، میزان خوردن غذا و حتی بر متابولیسم و تغییرات
بیولوژیکی مؤثر است.
ویلیام جیمز میگوید : در حالی که دیگران در کنار سالمند حضور دارند او می تواند تنها باشد. البته کسی که
تنها زندگی می کند ، احتمال تنهایی او بیشتر است.
سالمندان فاقد منابع مجدد دوستی هستند، زیرا اکثر آنها کار نمی کنند و موقعیت ایجاد روابط دوستانه در
فضاي کار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نیز به نوعی از دست داده اند . این مسئله تنهایی آنها را
افزایش می دهد.
اثرات اقتصادي کهولت

از آنجا که بالا رفتن بهداشت و پیشرفت علم پزشکی، موجب افزایش جمعیت سالمندان گشته، لذا ایجاب می
کند که دولت ها بخشی از درآمد خود را صرف امور این قشر از جمعیت نمایند، و از این جهت باري بر دوش
جامعه است.
اثرات سیاسی کهولت
وقتی که درصد افراد مسن در جامعه افزایش یابد ، به موازات آن علاقه به محافظه کاري بیشتر و نوعی توجه به
سنت هاي اجتماعی پیدا می شود. کشورهایی که داراي چنین وضعی هستند، در عین حال مواجه با تضاد
عقیدتی، فرهنگی، ارزشی جوانان با دستگاه هاي سیاسی مملکت می باشند و چه بسا که یکی از عوامل عمده
طغیان نسل جوان در کشورهاي صنعتی غرب همین نکته باشد.